Günümüz matbaacılığının vazgeçilmezlerinden olan renkli baskı tekniği, dünyada ilk defa çinkografi usulüyle gerçekleştirilebilmişti. Avrupa’da yeni keşfedilmiş bu usulü Osmanlı’ya, Çinkograf Mehmed Rifat Bey getirmişti…
Osmanlı’da Renkli Baskı Tekniği
Sultan İkinci Abdülhamid Han devri; diğer pek çok yeniliğin yanı sıra fen, teknik ve sanatta önemli gelişmelere sahne olmuştur. Avrupa’daki gelişmeler yakinen takip edilmiş ve bu terakkiyattan en iyi şekilde istifadenin yolları aranmıştır. Bilhassa matbuat âleminde yeni bir teknik olan ve renkli baskılara imkân sağlayan “çinkografi”, bu gelişmelerden biridir.
Çinkografi; fotoğraf, harita, yazı ve benzeri çeşitli şekilleri çoğaltmak için çinko üzerine kalıplarını çıkarma işine denmektedir. Bu usulle fotoğraflardaki görüntüler, birtakım kimyevî işlemlerle çinko levhalara aktarılıyor ve bu kalıplar özellikle kartpostal imalatında ve resimli dergilerde, fotoğraf baskılarında kullanılıyordu.
Çinkografi, fotoğrafçılıkla ilgili teknik bir gelişme neticesinde icat edilmişti. Bu metot, klişelerle değil kimyasal yollarla, o dönemin ifadesiyle “ecza” ile uygulanmaktaydı. Aynı usul, temel manada günümüz matbaacılığında halen geçerlidir. Çinkografi tekniği gelişmeden önce, litografi (taş baskı) usulüyle basılan karikatür ve tablolar, her tarafa yayılmıştı.
19. yüzyılın sonlarında, Osmanlı topraklarında dergi ve gazetelerde kullanıldığını öğrendiğimiz bu tekniği, uygulayan ilk isimlerden biri, Mehmed Rifat Bey olarak bilinir. Resimli Gazete Salnamesi’ne göre, Türkiye’nin ilk çinkografı Mehmed Rifat’tır.
Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 158. sayısından (Ekim 2021) okuyabilirsiniz.
