İstanbul’un metro ulaşımının tarihi, yerli ve yabancı firmaların teklifleriyle başlamış, kimi kaynak yetersizliği, kimiyse savaş sebebiyle gerçekleştirilememişti. İşte, bu tekliflerin en önemlileri…
1990’lara kadar İstanbul esaslı bir metro ağından mahrumdu. Ama bu, İstanbul’a metro yapımının hiçbir şekilde düşünülmediği anlamına gelmesin. Tespitlerimize göre, Tünel inşaatının sürdüğü 1870’li yıllardan itibaren değişik dönemlerde İstanbul’da metro yapmak için çeşitli projeler geliştirilmiştir.
Henri Gavand’ın Metro Projesi
Yedikule-Topkapı Sarayı arasındaki sahil şeridinin doldurularak büyük bir liman ve yeni bir şehir oluşturulması düşüncesini ortaya atan Henri Gavand, buranın civar ile bağlantısını sağlamak üzere bir metro projesi de geliştirmiştir. Buna göre metro Kumkapı civarında başlayacak, Soğanağa civarında Rumeli demiryollarına bağlanacak ve burada bir istasyon yapılacaktır. Daha sonra Süleymaniye Camii’nin yanından geçerek Haliç’e ulaşacaktır. Bu hatta Gavand ‘1. Tünel’ adını vermektedir. Haliç kıyısında İstanbul İstasyonu kurulmaktadır. Oradan Haliç üzerinde yapılacak bir demir köprü ile karşı sahile ulaşmakta ve burada da Galata İstasyonu inşa edilmektedir. Daha sonra 2. Tünel ile Galata’dan Tophane’ye ulaşılmakta ve Tophane İstasyonu oluşturulmaktadır. 3. Tünel Fındıklı’ya kadar gitmekte ve burada da bir istasyon yapılmaktadır. Fındıklı’dan 4. Tünel aracılığı ile Dolmabahçe istasyonuna varılmaktadır. 6. Tünel ise Beşiktaş istasyonuna kadar gitmektedir. Gavand’ın metro projesinin tam tarihini kestirmek mümkün değildir. Ama 1876 yılında basılan tünele dair eserinde bu projeye yer verildiğine göre tünel yapımının devam ettiği 1870’li yılların ilk yarısında, inşaatı sürdürmek yanında söz konusu projeyi de şekillendirdiği anlaşılmaktadır.
Yazının devamını Yedikıta Dergisi 79. sayısından (Mart 2015) okuyabilirsiniz.
