Katalonya’nın bağımsızlık mücadelesi, tarih sahnesine çıktığından beri var olmuştur. Katalanlar, 20. asrın başında, 1902 tarihinde tekrar bir isyan hazırlığına girişmişler ve bu hadise, Osmanlı arşiv belgelerine de yansımıştı. Sultan İkinci Abdülhamid Han devrinde, Barselona Başşehbenderliği’nden (başkonsolosluk) Osmanlı Hariciye Nezareti’ne gönderilen yazıda, Katalonya’daki isyanla ilgili malûmat veriliyordu…
Barselona şehrini duymayan yoktur ama Katalonya’yı birçokları son hadiseler sebebiyle yeni öğrenmiş oldu. İspanya’nın kuzeydoğusunda bulunan Barselona, Tarragota, Lerida ve Gerona beldelerini içine alan bölge, Katalonya diye isimlendirilmektedir. Katalonya Eyaleti’nde sekiz milyona yakın insan yaşamaktadır ve eyaletin başşehri Barselona’dır.
Bu topraklarda “Katalan” diye anılan, Latin kökenli ama İspanyol ve Fransız olmayan bir halk yaşamaktaydı. Bu insanlar başta Katalanca olmak üzere İspanyolca ve Aranca (Oksitanca) konuşurlardı. Roma ve Gotlardan sonra, İspanya dâhil Katalonya, Müslümanlar tarafından fethedilmişti. Miladi 711’den itibaren İspanya’da tesis edilen Müslüman idaresi, ilerleyen yıllarda sekteye uğradı. İspanyollar ve Katalanlar hâkimiyeti tekrar ele geçirdi.
Katalonya’da Katalanlar çoğunlukta olsa da fazla sayıda İspanyol da yaşamaktaydı. Bunlar, Katalanların bağımsızlığa karşıydılar. Diğer taraftan, mesela Valensiya şehrinde oldukça çok Katalan barınmaktaydı ve Avrupa’nın en eski ve köklü bir milleti olan Katalanlar, İspanya’dan ayrılmak istemekteydiler. Netice itibariyle bu topraklarda iç karışıklıklar yüzyıllarca devam edecekti.
Katalanların İspanyollara karşı girişmiş olduğu bu mücadelede, Fransız İhtilali’nin küçümsenemeyecek derecede etkisi olduğu aşikârdı. Milliyetçilik hareketlerinin baş göstermesi İspanya için de sancılı günlerin yaklaştığını göstermekteydi. Fakat Katalanların verdikleri mücadeleler hep hüsranla nihayet bulmuştu…
Katalanların 1902’lerdeki Barselona ve çevresindeki faaliyetleri, özellikle Katalan lider Don Carlos taraftarlarının faaliyetleri ve hareketleri, Osmanlı Devleti’nin Barselona ve Madrid Başkonsoloslukları tarafından anbean takip edilmişti. Katalonya’da 1902’de Don Carlos taraftarları her tarafta gizlice askerî hazırlıklar yaparak isyanı başlatmak üzereydiler. Barselona’nın gizli yerlerinde on iki bin süngünün İspanyol polisleri tarafından ele geçirilmesi, isyan hazırlığını ciddî boyutta ispatlar nitelikteydi. Mayıs sonlarına doğru Kral 13. Alfons’un taç giyme merasiminden evvel Katalanların isyan edecekleri haberleri her tarafı sarmıştı. Beklenen isyan sekteye uğradı lâkin, Katalanların bağımsızlık arzuları gitgide arttı. Osmanlı Devleti beynelmilel siyaseti gereği dış ülkelerde gerçekleşen hadiselere kayıtsız kalmıyordu. Bu zaman zarfında bütün dünya devletleri gibi Osmanlı Devleti de İspanya’da çıkan hadiseleri dikkatlice takip etmişti. Bu arada o tarihlerde Osmanlı Devleti, Ermeni patırtısıyla uğraşmaktaydı. Bu sebeple Sultan İkinci Abdülhamid’in ilgisi, benzer hadise olan İspanya’da yaşananlara yönelmişti. Barselona ve Madrid Osmanlı Başşehbenderliği, meydana gelen hadiseleri payitaht İstanbul’a sıcağı sıcağına bildiriyordu. Bu vesikada, Barselona’daki Katalanların isyan hazırlıkları, saklanan süngülerin bulunması, hükümetin Katalanlara karşı almış olduğu tedbirler ve diğer hadiseler rapor edilmiştir.
Günümüz Türkçesiyle:
Bâb-ı Âli
Dışişleri Bakanlığı
Konsolosluk İşleri Müdürlüğü 30 Kânunısani sene 1317/12 Şubat 1902 tarihli ve 428 numaralı Barselona Başkonsolosluğu’ndan gelen yazının suretidir.
İdare merkezi Barselona olan ve dört eyaletten oluşan Katalonya Birleşik Eyaletleri’nde, Don Carlos taraftarları tarafından gelecek baharda büyük bir isyan hazırlanmakta olduğu ve bu karışıklığın İspanya Kralı 13. Alfons’un Mayıs sonlarında gerçekleşecek taç giyme merasiminden önce çıkarılacağı şayiaları bugünlerde yine etrafta dolaşmaya başlamıştır. Barselona civarında gizli bir yerde Karlistlere dağıtılmak maksadıyla saklanmış olan on iki bin süngü, bu defa İspanya polisi tarafından bulunup ele geçirilmiştir. Karlistlere karşı şiddetli tedbirler alınmasına hükümetçe karar verildiğinden bugünlerde Barselona valisinin değiştirilerek yerine şedit ve muktedir bir zatın tayin kılınacağı havadisini işitmiş bulunuyorum. Zikrettiğim bu hususları malumat olarak arz ederim.
Aslına mutabıktır…
