Rusların Türkistan bölgesinde hâkimiyet kurma faaliyetlerinin başladığı yıllarda halk, sıradan bir pamukçu ustasının oğlunun yanına toplanarak bu mezalime karşı durmuştu. Aynı zamanda bir mutasavvıf olan Dükçi Îşân, devrin halifesi Abdülhamid Han’la da irtibat kurmuştu…
Muhammed Ali Halfa Sabıroğlu Dukçi Îşân, 19. yüzyılda (18561898) yaşamış, Türkistanlı bir mutasavvıftır. Orta Asya’nın Fergana Vadisi bölgesinde, çevresindeki halkı irşat ile meşgul olmuştur; Özbek, Kırgız, Tacik, Türkmen gibi birçok milletten müritleri olmuş önemli bir şahsiyettir. Diğer taraftan, talebeleriyle birlikte Çarlık Rusyası istilacılarına karşı ayaklanan ve sonunda idam edilen vatanperver bir şehittir. Kendisinin yazdığı İbretü’l-Gafilin eseri ve ismi bilinmeyen bir müridi tarafından yazılmış; Îşân’ın maddi hayatından ziyade hayat-ı maneviyesinin aktarıldığı Menakıb-ı Dükçi Îşân adlı bir eser mevcuttur.
Yaşadığı Dönem
Rusya’yı 1682’den ölümüne kadar yöneten Çar I. Petro (1672-1725), Rus yayılmasının öncülerinden olduğu gibi, yüzyıllar boyu sürdürülecek olan “Rus dış politikasının” da planlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Asya siyaseti için önemi büyük olan Türkistan topraklarını, Rus hâkimiyeti altına almak istemiştir. Bu sebeple, önce Hive Hanlığı ve hemen arkasından da Buhara Hanlığı’nı Rus idaresi altına almak istemiş ve hedefine ulaşabilmek için askeri yöntemlere başvurduğu gibi, diplomatik yolları da denemiştir. Benzer politikalar, 1730-1740 yılları arasında Rusya’yı yöneten Anna İvanovna döneminde de sürdürülmüştür…
Yazının devamını Yedikıta Dergisi Kasım (75. Sayı 2014) sayısından okuyabilirsiniz.
