Osmanlı arşivleri olduğu kadar, Sultan İkinci abdülhAmid Han devri de nice sırlarla doludur. Sultan ve devri hakkında pek çok araştırma olsa da yeni bilgi VE belgeler her zaman çıkmaya devam ediyor. tafsilatını okuyacağınız üzere “gizemli” bir encümen/komisyon, bu sırlardan biri olmuş…
Zor zamanların sultanı İkinci Abdülhamid Han’ın tahta çıkışının dördüncü yılında kurulan özel ve gizli bir encümenin varlığından, Küçük Said Paşa isimli kitabı mütalaa ederken haberdar olduk. Birazdan aktaracaklarımız da mezkûr kitapta yapılan tespitler ve değerlendirmeler çerçevesinde olacaktır.
Kitapta, tam adı “Kelime-i Tevhid Ahkâmını Muhafaza Encümeni” olan bu “gizemli” teşkilât hakkındaki kısma, “Osmanlı arşivleri her zaman bir sır saklar, bunu açıklamak her ne kadar araştırmacıya düşse de bazen sırrı anlamak kolay değildir. Burada sözünü edeceğimiz konu, beş kısa satır ile dört imzadan mülhem, gizemli bir oluşumun hikâyesidir.” sözleriyle başlanmış. Hakikaten de her şeyden önce encümenin ismi, oldukça manidar ve arşivlerimizin sakladıklarına çok güzel bir numune.
Osmanlı arşivinde yer alan küçük ebattaki bir defter, encümen azaları için hususî surette hazırlanmış. Kenarları süslü sayfalar, yatay bir çizgiyle iki kısma ayrılmış. Defterin baş tarafına arşivciler tarafından, “yüz varak (yaprak)” kaydı düşülmüşse de sadece dört kişinin ismi yer alıyor.
Yukarıda bahsi geçen “beş kısa satır” ise şöyle:
“Kelime-i Tevhid ahkâmının muhafazası ve İslâmiyet’in bekası esbabının istihsalini ma‘a’l-kasem deruhte eyleyen Mehmed Said Paşa bu maksada hizmet eden komisyon azalığına kabul ile işbu defter-i mahsusa kaydolunup yedine bilet verilmiştir. Fî gurre-i Rebiulâhir sene 97.”
(Kelime-i Tevhid hükümlerinin muhafazasını ve İslâmiyet’in devamlılığını sağlamak için gereken ne ise yapmak üzere yemin eden Mehmed Said Paşa, bu maksada hizmet eden komisyon üyeliğine kabul edilerek ismi bu özel deftere kaydedilmiş, eline de buna dair evrak/belge/kimlik verilmiştir. 1880 Mart’ının başları.)
Bu metin, sadece isimler değiştirilmek suretiyle her bir paşa için ayrı sayfalara yazılmış. Defterde ismi geçenler, sırasıyla (ve o tarihteki vazifeleriyle) şu şekildedir:
1- Mehmed Said Paşa (başvekil)
2- Mahmud Nedim Paşa (mazul sadrazam)
3- Hayreddin Paşa (nazır/milletvekili)
4- Abdüllatif Suphi Paşa (nazır/milletvekili)
Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 199. sayısından (Mart 2025) okuyabilirsiniz.
