Memlükler devrinin önemli bilim adamlarından olan İbnü’ş-Şâtır, astronomi sahasındaki çalışmalarıyla bilinir. Yaptığı tespitlerle Batlamyus’un hatalarını düzelten İbnü’ş-Şâtır, Kopernik’e tesir edecek kadar yeni yaklaşımları olan büyük bir astronomi âlimiydi. Astronomi ilminin yanında namaz vakitlerinin tespiti hususunda da yeni şeyler söyleyen İbnü’ş-Şâtır’ın vakit tayininde kullandığı usul, Osmanlı muvakkitleri tarafından da esas alınmıştı…
Dünyamızın içinde bulunduğu kâinatı; gezegenleri, Güneş’i, Ay’ı, yıldızları, meteorları, asteroitleri hatta Güneş Sistemi’ni, galaksileri ve bunların yapılarını, bulundukları yerleri, hareket kanunlarını, meydana gelişlerini, zamanımıza kadar geçirdikleri değişiklikleri, gelecekte meydana gelmesi muhtemel hadiseleri ortaya koymaya çalışan kadîm bir ilim olan astronomi, hep insanoğlunun gündeminde olmuştur.
Gece ve gündüzün değişmesi, mevsimlerin birbirini takip etmesi, yıldızlı gecelerde gökyüzünün görünüşü, Güneş’in, Ay’ın ve diğer gök cisimlerinin doğup batması, bazılarının bütün sene görülmesi gibi hususlar, tarih boyunca insanların dikkatini gökyüzüne çeken noktalar olmuştur. Hareketleri, yıldızların genel hareketinden farklı olan gök cisimleri, gezegenler olarak sınıflandırılmış ve bu meyanda Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn, ilk keşfedilen gezegenler olmuşlardır.
Bilinen ilk astronomik gözlemler Babiller zamanında yapılmış, gece ve gündüzün 12 saate bölünmesi, bu devirde gerçekleştirilmiştir. Babil medeniyetinin haricinde Mısırlılar da astronomi ilmiyle ilgilenmişlerdi. Hatta Mısırlıların astronomi bilgisi daha ileri seviyedeydi. Piramitlerin şuurlu ve kesin bir astronomik yönlendirme ile inşası, günümüzde bile hayret edilecek bir tarzda yapılmış olmaları, eski Mısırlıların astronomi bilgisi hakkında genel bir fikir vermektedir.
İslâmiyet’in yayılması sırasında, Antik Çağ’ın büyük coğrafyacılarının, astronomlarının yazmış oldukları eserler, Müslümanların ellerine geçmiş ve incelenmiştir. Müslüman ilim adamları, (İskenderiyeli meşhur astronom ve coğrafyacı) Batlamyus astronomisinin ilmî yanıyla da ilgilenmişlerdir.
Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 172. sayısından (Aralık 2022) okuyabilirsiniz.
