Anadolu topraklarında dikilitaş formundaki en büyük Türkçe kitabe, Germiyanoğluları zamanında dikilmiştir. Kütahya’da bulunan kitabe, taş vakfiye adıyla bilinir. Germiyanoğlu ikinci Yakup Bey’in emriyle hazırlanan kitabe, âdeta Anadolu’nun Orhun Âbidesi hüviyetindedir…
Batı Anadolu’da İlim ve Kültür
Kütahya merkez olmak üzere kurulan Germiyanoğlu Beyliği, Etrâk-ı Germiyan olarak da bilir. Beyliğin ilk hükümdarı Yakup Bey’dir. 1300’lü yıllarda bağımsızlığını ilân eden Yakup Bey, Karamanoğullarından sonra Anadolu’daki en güçlü beyliği kurmuş ve Batı Anadolu beylikleri üzerinde de nüfuz sahibi olmuştur. Batı Anadolu’da kurulan Aydın, Menteşe, Saruhan, Lâdik (Denizli) ve Karesi beylikleri, kuruluşlarının ilk zamanlarında Germiyanlılara tâbi idiler ve bunların kurucuları, Germiyanlı ümerâsından idi. Onun zamanında beylik, en güçlü devrini yaşamıştır. Osmanlı şehzadesi Bayezid’e -ki daha sonra Osmanlı padişahı olacaktır- kızını veren de Yakup Bey’dir.
Gerek Yakup Bey gerekse beyliğin son hükümdarı oğlu İkinci Yakup Bey devrinde, Germiyan coğrafyasında, edebî ve ilmî faaliyetler bakımında mühim gelişmeler yaşanmıştır. Mâverâünnehir, Horasan ve Harezm bölgesinden gelen ilim adamları, beylerce himaye görmüşler, onlar da Türkçe eserler kaleme almışlardır. Özellikle bu dönemde yetişen Gülşehrî, Âşık Paşa, Hoca Mesud, Yûsuf-ı Meddah, gibi şair ve müellifler, verdikleri ilmî ve edebî eserlerle, Türk kültür ve edebiyatının gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır.
Süleyman Şah’ın vefatından sonra yerine geçen oğlu İkinci Yakup Bey dönemi, Germiyanoğullarının ilim ve kültür hayatının zirvede yaşandığı bir dönem olmuştur. İkinci Yakup Bey de babası gibi sarayında âlim ve şairleri eksik etmemiş, onları himaye etmiştir. Sonraları Osmanlı devri Türk edebiyatının temellerini atacak olan Şeyhoğlu Mustafa, Ahmedî, Ahmed-i Dâ’î, Şeyhî gibi şairler, İkinci Yakup Bey’in sarayında himaye görmüşlerdir.
Meşhur Taş Vakfiye
İkinci Yakup Bey’in, ilim adamlarını desteklemesinin yanında, yaptırmış olduğu önemli bir kültür eseri vardır ki yazımızın da asıl mevzusudur.
İkinci Yakup Bey, Kütahya’da kendi ismiyle bilinen bir külliye yaptırmıştı. Külliye; imaret, mescid, türbe, medrese ve kütüphane birimlerinden müteşekkildi. (Bu yapılar topluluğu; Gök Şadırvan, İmaret Mescidi, İmaret Camii ve Yakup Çelebi Medresesi adlarıyla da tanınır.) H.814/M.1411-12 yılında tamamlandığı anlaşılan külliyenin bir de vakfiyesi vardır ki emsali gibi kâğıt değil taş üzerine yazılmıştır. İkinci Yakup Bey’in emriyle dikilmiş bu taş kitabe, Taş Vakfiye diye meşhur olmuştur. Taş Vakfiye, Germiyanoğulları Beyliği’nin, ilim ve kültür hayatının ulaştığı seviyeyi gösteren önemli eserlerden birisidir.
Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 205. sayısından (Eylül 2025) okuyabilirsiniz.
