Yokluğu da varlığı da ayrı bir dert olan paranın geçmişi, insanoğlu kadar eskidir. Rivayete göre Napolyon Bonapart “para para para” diye anlatmak istemiş önemini… Kâğıttı, metaldi derken paranın geldiği nokta, kredi kartı… Bir süre sonra o da mâzî olacak gibi… Biz paranın tarihini şöyle bir elden geçirdik. Ortaya bu test çıktı.
1-Evvel zaman içinde alışveriş işinde takas hâkimken, yani buğday almak için karşılığında mal verir iken Lidya Kralı Alyattes ilk altın parayı basmış. 168 buğday tanesi ağırlığındaymış. Nerede darb eylemiş bu parayı?..
a-Karaköy Bankalar Caddesi’nde
b-Londra Saat Kulesi’nin dibinde
c-New York Wall Street’de
d-Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı Sart Kasabası’nda
2- İlk banknotun Çin’de (hatta Uygur Türkleri tarafından) basıldığı söylenir. Kâğıt yerine neyin üzerine basmışlardı dersiniz?..
a-İpekli kumaş
b-Oluklu mukavva
c-Pişmiş tuğla
d-Papirüs
3- Bir zamanlar para birimimiz akçe iken Macarların “penz”, Venediklerin “duka”, Polonyalıların “zolota”, İspanyolların “real”, Acemlerin “şahi”, Avusturyalıların “taler” idi.
Peki ilk Osmanlı akçesi, hangi tarihte, kim tarafından ve nerede darb edilmişti?..
a-1200’lü yıllarda Ertuğrul Gazi tarafından Söğüt’te
b-Tarihsiz olarak Osman Gazi adına Bursa’da
c-1453 yılında Fatih Sultan Mehmed Han tarafından İstanbul’da
d-1326 yılında Orhan Gazi tarafından Bursa’da
4-Batı’da ilk banknotu 1661 yılında İsveç, 1690’da ise Amerikan Massachusets hükümeti basar. Osmanlı temkinli yaklaşır. Ancak Tanzimatçılar, başını sonunu düşünmeden 1840 yılında ilk kâğıt paramızı sürerler piyasaya. Adına “kâime-i mûtebere ve evrâk-ı nakdiye” derler. Peki ya halk ne der?..
a-Evrâk-ı perîşân
b-Mûteber kaymak
c-Kayme
d-Vakit nakit
5-Kâğıt ve madenî paralar taşınabilir olduklarından kullanışlıydılar. İsveç’te basılan bakır paranın ağırlığı ne kadardı?..
a-14 kilogram
b-Yarım okka
c-250 gram
d-100 gram
6-Para basmak, kolay değildir; devlet bile olsa… Amerika’da parayı Rockefeller ve Goldman Sachs aileleri basar, İngiltere’de ise Goldsmith ailesi… Tanzimatçılar, 1856 yılında banknot basım işini Bank-ı Osmânî’ye verirler. Osmânî adına bakıp aldanmayın; Osmanlı’yla alâkası yoktur. Peki, kiminle vardır?..
a-Amerikan Hükümeti
b-İngiliz Fransız sermayesi
c-Galatalı Banker Mişon Tirbişon
d-İspanya kraliçesi İzabel
7-Bir ara Vahşi Batı’da banknot basmanın suyunu çıkarırlar. Bankalar, demiryolu acenteleri, posta teşkilâtları kendi banknotlarını sürerler piyasaya. Sonra tek elde toplarlar ve adına ne derler?..
a-Amerikan Doları
b-İtalyan Lireti
c-İsveç Kronu
d-Fransız Frankı
8-Kâğıt para, altın gibi olmaz. Değeri düşünce, bir süre önce ev aldığın parayla bir sene sonra çay bile içemeyebilirsin. Birinci Dünya Savaşı sonrası Almanya’da yaşanan ağır ekonomik krizde, 1922 yılında bir somun ekmek 163 mark iken 1923 yılında kaç marka yükselmişti?..
a-500 Mark
b-2 bin 500 Mark
c-1 milyon Mark
d-200 milyar Mark
9-Mehmed Muzaffer, 19 yaşında bir “Mekteb-i Sultanî” yani Galatasaray Lisesi öğrencisiydi. Çanakkale Savaşı için orduya katıldı. Alayın en çok ihtiyaç duyduğu malzemelerin başında kamyon ve otomobil lastiği geliyordu. Zira Almanlar, kamyon hibe etmişlerdi ancak lastikleri yoktu. Daha fenası, alayın kasasında lastik alacak para da yoktu. Mehmed Muzaffer, istenilen parayı bulur ve lastikleri temin ederek Çanakkale’ye götürür. Nasıl?..
a-Evin avlusunda gömü bulur.
b-Komşusundan borç alır.
c-Sabaha kadar uğraşıp gerçeğinin aynısı sahte para çizer.
d-Vefat eden bir akrabasından yüklüce miras kalır.
10-Günümüzde İsveç’te dilenciler, para istemek için başkalarına ne uzatıyorlar?..
a-Avuç içi
b-Pos cihazı
c-Karton bardak
d-Hepsi
Cevaplar: 1) d, 2) a, 3) b, 4) c, 5) a (Boyu da yarım metreden fazlaydı; arkeofili.com/gecmisten-gunumuze-para/), 6) b, 7) a, 8) d, 9) c, 10) d
