Anadolu’nun Kafkaslara açılan kapısı Kars, Kırım Harbi’nde destansı bir mücadeleye sahne olmuştu. Rus ordusunun bütün taarruzlarına mukavemet gösteren şehir, on binlerce kilometre ötedeki bir kasabaya ilham kaynağı olacaktı. Ancak Avrupa’da yüksek ses getiren bu savunma, ardında pek çok trajedi barındırıyordu. Kırım Harbi’nin başlangıcından Kars’ın kuşatılmasına kadar Kafkaslarda ciddî mücadeleler yaşanmıştı…
Dünyada neredeyse her şehrin bir hikâyesi vardır. Dünya haritasını açarsanız, isimleri birbirine benzeyen pek çok şehir, kasaba hatta ülke görürsünüz. Kimi kurucusunun ismini, kimi ilk yerleşimcilerin göç ettikleri yerin ismini, meşhur bir devlet adamının ya da kahramanın ismini almıştır.
New York, Yeni Zelanda, Lousiana, Vancouver gibi yerler buna örnek verilebilir. Hatta doğrudan, başka bir şehrin adını alan yüzlerce yerleşime denk gelebilirsiniz. Örneğin İngiltere’de bir tane Manchester varken, ABD’de tam 26 tane Manchester bulunur. Hakeza 37 Berlin, 22 London, 23 Newport, 21 Rome, 19 da Vienna vardır. Hakeza ülkemizde de Ereğli, Edremit, Yeşilyurt, Pazar, Kale, Yenişehir, Fatih, Yenimahalle, Bahçelievler, Ortaköy ve daha pek çok aynı isme sahip ilçe ve semt bulunur. Hepsine baktığınızda ilham aldığı bir hikâyeye, örnek aldığı bir karaktere rastlarsınız. Atlas Okyanusu’nun karşı kıyısında, Kanada’nın başkenti Ottawa yakınlarında yer alan küçük bir kasaba da ilhamını bizden, Kars şehrimizden alır. Peki, aralarında on binlerce kilometre mesafe bulunan bu iki yerleşimin nasıl bir bağlantısı olabilir? Bunun için 170 yıl geriye gitmemiz gerekir.
Kars Zaferi Avrupa’da Büyük Ses Getirmişti
Takvimler, 1853’ü gösterirken Osmanlı ile Rusya arasında savaş başlar. Tarihte Kırım Harbi olarak bilinen bu savaşa İngiltere, Fransa ve İtalya’nın Piyemonte-Sardinya Krallığı, Osmanlı’nın müttefiki olarak katılır. Balkanlarda ve Kırım’da yenilgiler yaşayan Ruslar, kayıplarını telafi etmek ve barış yapılması durumunda nispeten elini güçlendirmek amacıyla Kafkaslardan Anadolu’ya doğru harekât başlatır.
General Muravyev’in emrindeki Rus ordusunun hedefinde, serhat şehrimiz Kars vardır. 14 Haziran 1855’te Kars, dört bir yandan kuşatılır. Şehrin bütün ikmal yolları kapanır ve 5 ay boyunca kale garnizonuyla birlikte Kars halkı, muazzam bir mukavemet gösterirler. 29 Eylül’de Ruslar, umumî bir hücum gerçekleştirir. Genç, yaşlı, kadın, çocuk demeden bütün Kars halkı, Müşir Mehmed Vasıf Paşa’nın emrindeki Osmanlı askeriyle birlikte, tabya tabya, siper siper çarpışır ve Ruslara ağır kayıplar verdirerek düşmanı geri püskürtür. Ruslar, saldırıya katılan askerlerinin yarısından fazlasını kaybederek geri çekilir.
Kars’taki Osmanlı ordusunda müşavir olarak görev yapan Albay Fenwick Williams, İstanbul’daki İngiltere Büyükelçisi’ne gönderdiği raporda, zaferi müjdeleyerek Kars halkının kahramanlığından bahseder. Osmanlı zaferi, İngiliz basınında gündem olur. Kars savunmasının namı, bütün Avrupa’ya yayılır. Kamuoyunda hayranlık uyandıran zaferin Avrupa’da, özellikle de Londra ve Paris’teki açık hava tiyatrolarında temsilleri yapılır. Öyle ki Albay Williams’ın raporları esas alınarak, Paris’te 10 bin figüranla Kars’ın Ruslar tarafından kuşatılmasının gösterimi yapılır. Haber, dalga dalga yayılarak bambaşka bir şeye vesile olur.
Kapak yazısının tamamını Yedikıta Dergisi 201. sayısından (Mayıs 2025) okuyabilirsiniz.
