Kütüphanelerdeki dijital dönüşüm ülkemizde olduğu gibi tüm dünyada da devam ediyor. Bilginin dijital ortama aktarılma süreci, kullanıcılara sunulması, yapay zekâ desteği ve bu süreçte karşılaşılan zorluklar, Avrupa kütüphanelerinde nasıl yapılıyor? Bu sorunun cevabını Avusturya’da aradık ve Avusturya Ulusal Kütüphanesi’ne merak edilenleri sorduk…
– Kütüphanenizin güncel dijital koleksiyonu hakkında istatistiki bilgi alabilir miyiz?
Avusturya Ulusal Kütüphanesi, 2023 yılı sonu itibarıyla 3,4 milyondan fazla dijital nesneye ve 240 milyondan fazla tarama/dosyaya çevrimiçi erişim imkânı sunuyor. Daha fazla istatistiki bilgiye, Avusturya Ulusal Kütüphanesi’nin yıllık raporundan ulaşabilirsiniz. Kütüphanemizin 2023 Yılı Raporu’nun 54. sayfasında bu bilgilere yer verilmektedir. 2024 yılına ait yıllık rapor ise henüz yayımlanmamıştır.
– Basılı materyallerin dijitalleştirilmesinde hangi kriterlere göre hareket ediyorsunuz?
Avusturya Ulusal Kütüphanesi’ne ait nesnelerin dijitalleştirilmesi çeşitli kriterlere dayanmaktadır ve yalnızca basılı eserlerle sınırlı değildir. Dijitalleştirme süreci, el yazmalarından haritalara, papirüslerden film materyallerine kadar kütüphanenin geniş ve çeşitli koleksiyonundaki birçok nesneyi kapsar.
Hem büyük dijitalleştirme girişimleri hem de çeşitli dijitalleştirme projeleri hayata geçirilmekte. Bunlar arasında, “Austrian Books Online” (ABO) projesi kapsamında Google ile yapılan Kamu-Özel ortaklığı çerçevesinde, tarihî ve telif hakkı olmayan kitapların dijitalleştirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, ANNO (Austrian Newspapers Online) ve ALEX dijitalleştirme girişimleri de yürütülüyor.
ANNO projesi kapsamında tarihî gazete ve dergiler dijital ortama aktarılırken, ALEX projesinde tarihî hukuk metinleri dijitalleştirilmektedir. Gazete ve dergilerin seçimi yapılırken, eserin tarihî önemi, fiziksel durumu, talep sıklığı ve telif hakkı durumu gibi kriterleri dikkate alıyoruz.
Ayrıca, dijitalleştirme projeleri kapsamında, belirli önemli koleksiyonlara içerik açısından özel odaklanma söz konusu. Bu projelere ek olarak, koruma amaçlı dijitalleştirme çalışmaları kapsamında, Avusturya Ulusal Kütüphanesi’nin koleksiyonlarında yer alan değerli ve korunmaya muhtaç eserler, sürekli dijital ortama aktarılmaktadır.
Oluşturulan dijital kopyalar, kullanıcıların erişimine ücretsiz olarak sunulmakta. Bu sayede, dünyanın her yerinden ve herhangi bir zaman sınırlaması olmaksızın erişim sağlanabilmektedir. Ayrıca, dijital kopyaların kullanılması, değerli orijinal eserlerin korunmasına da katkıda bulunuyor.
Buna ek olarak, ilgilenen kişiler ücretli çoğaltma talebi kapsamında, belirli bir nesnenin dijitalleştirilmesini sipariş edebilirler.
Röportajın tamamını Yedikıta Dergisi 200. sayısından (Nisan 2025) okuyabilirsiniz.
