3 Kıtada 4 Yıl

Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918’de Agamemnon adlı savaş zırhlısında imzaladığı Mondros Mütarekesi’yle savaştan çekilirken, müttefiki olan Prusya-Alman İmparatorluğu da, “1918’de on birinci ayın on birinde ve saat on birde,” Orient Express’in 2419D No.lu Vagonu”nda imzalattırılan mütareke ile savaş dışı bırakıldı. Dünya tarihinin kırılma noktalarından biri olan bu savaşın satır araları…

Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Ordusu Çanakkale, Doğu-Kafkas, Sina-Filistin-Suriye, Hicaz, Asir, Irak ve İran, Avrupa (Galiçya, Romanya ve Makedonya) Cepheleri’nde savaşmak zorunda kalmıştı.

Avrupa’da ise savaş, Doğu ve Batı Cepheleri’nde, 1914-1918 arasında devam etti. Doğu Cephesi, Baltık Denizi’nden Karadeniz’e kadar uzanmaktaydı. Bu cephede, Galiçya, Gumbinnen, Marne, Tannenberg, Gorlice-Tarnóv, Mazurya Gölü, Weichsel, Lodş, Naratş ve Brussilov Savaşları olmuş, Alman Birlikleri Doğu’da büyük bir bölgeyi işgal ettikten sonra, Alman Savaş Kuvvetleri Başkomutanlığı idaresi altında, “Doğu Üst Askerî İdare Bölgesi” kurulmuştur.

Romanya 1916’da Osmanlı ve müttefikleri tarafında savaşa girmiş, Rusya’da 1917’deki Bolşevik devriminin ardından büyük bir ekonomik çöküntü olmuş ve Ruslar yaklaşık 1,3 milyon insan kaybına karşılık 3,9 milyon da savaş esiri elde etmiştir. Avusturya-Macaristan da 2,2 milyon Rus askerini esir almıştır.Avrupa’da Batı Cephesi, Belçika kıyılarından Kuzeybatı İsviçre sınırına kadar, 750-1000 km olarak uzanmaktaydı. Bu cephede Marne, Verdun, Somme, Aisne, Ypres ile Cambrai Savaşları olmuş ve savaşlar, 1918’de, “Alman İlkbahar Taarruzu”yla son bulmuştur. 1914-1918 arasında, her iki taraf da yaklaşık 1,3 milyon savaş esiri vermiş, ayrıca Müttefik Devletler 2.650.281 ve Almanlar ise 2.167.341 kayıp vermişlerdir.Osmanlı Devleti’nde Babıâli, 1914-1918 arasında 398,5 milyon altın lirayı bulan savaş giderlerini büyük ölçüde emisyonla karşılamış ve bu giderin 42,9 milyonu normal, 203,7 milyonu da olağanüstü bütçeden ödenmiştir. Giderlerin ancak % 10’u gelirlerle karşılanmış, iç borçlanmadan da 18 milyon lira elde edilmiştir.31 Aralık 1918’e kadar yürürlükte kalacak olan ve 2 Ağustos 1914’te imzalanan Türk-Alman İttifak Antlaşması’nda, “Bir tehdit vukuu halinde, Almanya icap ettiği takdirde Osmanlı Devleti’nin arazisini silahla müdafaayı üstüne alır” ifadesine yer verilmişti. Almanlar, % 6 faiz ile borç olarak 5 milyon liralık altın vermeyi kabul etmişler ve ancak, verilen meblağın kâğıt para şeklinde piyasaya sürülmesinin gerekli olduğunu belirtmişlerdir.

Yazının devamını Yedikıta Dergisi Mart (43. Sayı 2012) sayısından okuyabilirsiniz.