Türkistân Târihinde Bir Kadın Kahraman Kurmancan Datka

19. asır da Türkistân’da, Müslümânlarla Ruslar arasında cereyan eden şiddetli mücâdeleler de, ortaya koyduğu gayret ve kahramanlık ile temayüz etmiş ve o devre damgasını vurmuş müstesnâ bir mücâhide kahraman: Kurmancan Datka (1811-1907)

Biz bu makâlede 19. asırda Türkistân’da, Müslümânlarla emperyalist Ruslar arasında cereyân eden şiddetli mücâdelelerde, ortaya koyduğu gayret ve kahramanlık ile temâyüz etmiş ve o devre damgasını vurmuş müstesnâ bir mücâhide kahramanımızdan bahsedeceğiz: Kurmancan Datka (1811-1907).
Kurmancan (Kurban can) Datka, sâhib olduğu yüksek mânevî gücü, ilmî dirâyet ve liyâkati, devlet ve millet umûruna taalluk eden husûslardaki isâbetli kararları ile, mükemmel zekâsı sâyesinde ilk defa Buhârâ Emîri Seyyid Muzaffer’den, sonra Hokand (Ko kand) Hânı Hudâyâr’dan olmak üzere Türkistân hânları tarafından peşpeşe iki kere datka unvânıyla şereflendirilmiştir. Bu sâdece Türkistân (Orta Asya) için değil, bütün Türk ve İslâm âleminde görülmemiş bir hâdise idi.

Datka (veya Datha) bir ünvân olup, hâkim, hükümdâr, general, albay, idâreci gibi manâlarda kullanılmaktadır. Bu sebeble, Kurmancan Datka’nın, emperyalist Rus ordularına karşı mücâ delesi, daha ziyâde Kırgızistan’ın Alay havâlisinde cereyân ettiği için, günümüzde Kırgızların onu Altay Kraliçesi manasında Altay Kanıkesi, Alay Hânışası, Alay Kraliçesi, Alay Hükümdârı, General ve sâire gibi ünvânlarla zikrettiklerini görmekteyiz.
Yazının devamını Yedikıta Dergisi 20. sayısından (Nisan 2010) okuyabilirsiniz.