Tercüme Faaliyetlerinde Yeni Bir Usul Olarak Yapay Zekâ

Tercüme tarihinde çeviri çalışmaları, tarihî süreç içerisinde dünya genelinde yaşanan hadiseler ve gelişmeler ekseninde, olağan akışıyla ilerlemiştir. Ancak günümüzde yaşanan bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, tercüme faaliyetlerini de etkilemiştir. Bugün, dünya tarihinin dönüm noktasını oluşturan dijitalleşme ve yapay zekâ, tercümede de kendisini göstermiştir…

Tercümenin tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. Bir başkasına tesir etme veya ondan etkilenme, insanda fıtrî bir özellik olduğundan sosyal bünye içerisinde her şahıs, dil gelişiminin yaşandığı en eski devirlerden beri anlama ve anlaşılma ihtiyacının bir gereği olarak tercümeyle hemhal olmuştur. İşte bu durumun, sözlü çevirinin/tercümenin ilk numunelerini oluşturduğu düşünülmektedir. İnsanlık tarihinde farklı lisanların oluşmasıyla birlikte, tercümeye olan ihtiyacın da artmış olduğu bir gerçektir.

Duygu, Düşünce, Bilgi, Tecrübe…

Duygu, düşünce, bilgi ve tecrübenin bir lisandan başka bir lisana aktarılma işinin adı olarak tanımlayabileceğimiz tercümede, kendisinden aktarma yapılan (kaynak) ve kendisine aktarılan (hedef) iki dil vardır. Bu diller, kelimeler yoluyla anlamı, dolayısıyla anlamın taşıdığı bütün değerleri, bir başka dilin muhataplarına aktarır.

Doğru bir tercümede, aktarılan cümlenin anlamını, yeni bir dile eksiksiz biçimde vermek, kolay bir iş değildir. Tercümede kaynak dilde kastedilen mananın, eksiksiz ve hatasız olarak aktarılması beklenir ki bu tam anlamıyla mümkün olamamaktadır. Tercüme edilen çalışmanın yazıldığı kültürü bilmek ve en uygun kelimeyi bulmak, çok zorlu bir süreçtir. Bu noktada, kaynak dildeki anlamı korumak veya bu anlamı hedef dilin kültür ve değer birikimine uygun hâle getirmek arasında bir çatışma yaşanması mümkündür ki bu, bir başka yazının konusudur.

Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 180. sayısından (Ağustos 2023) okuyabilirsiniz.

Mustafa Karadaş

Recent Posts

Ölüm Yürüyüşünden Zaferle Dönenler Kore’de Türk Esirleri

Kore Savaşı'ndaki Türk askerin disiplin ve dirayeti, Amerikan ordusunun oldukça dikkatini çekmiş ve araştırma konusu…

1 hafta ago

Bizans’ta Katalan Komutan Roger de Flor

Roger de Flor... Kimi zaman iyi bir kumandan, kimi zaman bir hain olarak anıldı. Bir…

1 hafta ago

Dağlardan Çöllere Uzanan Serinlik: Buz Ticareti ve Karcılar

Tarih kitapları, kar hakkında bilgi verirken daha çok onun olumsuz rolünden bahsederler ve bu konuya…

1 hafta ago

Ortamahalle’den Ortahisar’a Trabzon Günlüğü

Şimdi bu dönüşümün ortasında, eski ve yeni Trabzon arasında bir köprü kurarak; anılarımı ve şehri,…

1 hafta ago

İsmi Satır Aralarında Kalmış Bir Büyük Hattat Akşemseddinzâde Mehmed Zeynüddin

Bazı mürekkepler vardır ki çok iz bıraksalar da kendileri görünmezler. İsimleri satır aralarında gizli kalmış,…

1 hafta ago

İlimle Yükselen Medeniyet Selçuklular

Tarih sahnesinde öyle devirler vardır ki yalnızca kılıçla değil, kalemle de hüküm sürülür. Selçuklu asrı,…

1 hafta ago