Anadolu’nun Kadim Pazar Yeri Yabanlu Pazarı

Sevgili Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ve Ashâb-ı Kirâm, ticaretle meşgul olmuş, bu maksatla zaman zaman Şam, Yemen, Habeşistan ve Bahreyn gibi yerlerde faaliyet göstermişlerdi. Türk-İslâm devletleri de ticarî gelişmeleri yakından takip etmişler, mühim menzillerde hanlar ve kervansaraylar tesis kurmuşlardı. Gazneliler, Karahanlılar ve Selçuklular gibi devletler de bu vesileyle, bilhassa derviş ve tüccarların girişimleri sayesinde İslâm’ı, en uzak diyarlara tanıtmışlar, ticaret vasıtasıyla Allah’ın hükümlerini yeryüzünde hâkim kılmak için gayret göstermişlerdi. Anadolu’da kurulan Yabanlu Panayırı da bu ticarî faaliyetlerin en meşhurlarındandı…

Farklı Kültürlerin Uğrak Noktası Panayırlar

Fuar, pazar ve panayırlarda gerçekleştirilen ticarî faaliyetler, devletler arası yapılan diplomatik girişimler kadar önemlidir. Yabanlu Panayırı, ekonomik faaliyetler dikkate alındığında, kendi döneminde, büyük bir öneme sahipti. Aynı zamanda Güney Rusya ve Kırım gibi kuzey ülkelerinden gelen köle ve cariyeler ile kürk ve deri gibi ürünlerin; Hindistan, Çin, Kıbrıs, Suriye, El-Cezîre, Bizans ve Venedik gibi farklı ülkelerden gelen atlas, diba gibi değerli kumaş ve baharatların; Anadolu’da Germiyan bölgesinde yetiştirilen kaliteli cins Türkmen atı ve katırlarının, takas yoluyla satıldığı bir yerdi. Bir bakıma farklı milletlerin karşılıklı kültür alışverişinde bulunduğu, birbirlerini sosyokültürel açıdan etkilediği bir mahaldi. Arap, Acem, Tatar, Yahudi ve Latin, çok sayıda yerli ve yabancı tacir, Yabanlu Pazarı’na katılırdı.

Yabanlu Pazarı’nın Merkezi Pazarören

Pazarören, Uzunyayla Platosu ile Zamantı Irmağı arasında, Kayseri’ye 65 km, Pınarbaşı’na ise 30 km uzaklıkta yer alan, tarihî önemini hâlen koruyan önemli bir kasabadır. Türkistan’dan gelip burada iskân eden ecdat, zamanla ortak bir kültürün bânîsi oldu. Sahip olduğu sosyokültürel değerlerden dolayı yüklenmiş olduğu misyon, kasabayı, diğer Anadolu kasabalarından ayırır. Türkiye Selçuklu Devleti döneminde hayat bulan Yabanlu Pazarı da Pazarören merkezli olarak kurulmuş, Anadolu’daki diğer fuar ve panayır beldelerine de örnek olmuştur. Ünlü tarihçi Kerîmüddîn Aksarâyî’nin meşhur Müsâmeretü’l-Ahbâr adlı eserinde Yabanlu şeklinde ifade edilir. Yine Selçuklu tarihçisi İbn-i Bibî’nin el-Evâmirü’l-Alâiyye adlı eserinde Yâbânlu Bâzâri, Banlû, Yablû şeklinde zikredilir. Hz. Mevlânâ, Mesnevî’sinde Memlük sultanı Baybars’ın, Kayseri’den Maraş’a giderken Yabanlu Pazarı’na da uğradığını dile getirir. Zekeriya el-Kazvînî, Âsârü’l-Bilâd ve Ahbârü’l-İbâd adlı eserinde, Anadolu’da her yıl bahar ayının başında kırk gün süren panayırdan bahsederek bu panayırların Yabanlu Pazarı’nda gerçekleştirildiğini; doğu, batı, kuzey ve güneyden tüccarların ticaret için buraya geldiğini söyler.

Pazarören’in pazar merkezi olarak seçilmesinde, Uzunyayla’nın verimli geniş otlaklara sahip olması, Zamantı Kalesi’nin güvenlik açısından insanlara huzur ve barış içinde ticaret yapabilme imkânı vermesi gibi etkenler, önemli rol oynamıştır. Pazarören’i, yerleşim alanı olarak cazip kılan diğer bir faktör, tarihi İpek Yolu’nun buradan geçmesidir. Burdur, Isparta, Konya istikametinde ilerleyen tacirler, Aksaray, Nevşehir ve Kayseri’ye uğradıktan sonra Yabanlu’ya ulaşırlardı. Yabanlu’da ticaretini tamamlayan tüccar zümresinin bir kısmı, Malatya, Diyarbakır, Musul yoluyla Bağdat’a, diğer bir kısmı da Örenyeri (Sarız), Kara Kilise, Hurman, Elbistan, Akça, Derbend, Göynük, Delük ve Halep üzerinden mübarek beldelere ulaşırlardı. Bu güzergâhlar, güvenli olması nedeniyle tüccarlar tarafından tercih edilen ana yollardı.