Amerika’da İlk Türkçe Süreli Yayın Musavver Şikago Sergisi

1893 Şikago Sergisi’ne âdeta çıkartma yapan Osmanlılar, fuarın birçok alanında boy gösterirken, yayıncılık faaliyetlerini de ihmal etmemişti. Bir ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk süreli yayınımız da bu vesileyle çıkmıştı…

19. yüzyılın ikinci yarısı, aynı zamanda dünya sergileri dönemi idi. Batılı endüstriyel devletlerin gücünü ve ürettiği ürünlerini dünyaya gösterme isteğinin bir tezahürü olan bu dönem, 1851’de Londra’da başladı ve yeni yüzyıla kadar devam etti. Bu dünya fuarları furyasının en büyüğü, 1893 Şikago Sergisi’dir. Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfinin (!) 400. yıldönümü vesilesiyle düzenlenen 1893 Şikago Dünya Fuarı, bir anlamda Amerika’nın Avrupa karşısında güç gösterisine sahne olur. Sergi, 19. yüzyılın en büyük, en geniş bütçeli, en yüksek katılımlı fuarı olarak kayıtlara geçer.

Osmanlılar da uzun bir aradan sonra geniş katılımla bu dünya sergisinde yer almıştır. Memâlik-i Osmanî’yi sergide örnek bir Türk köyü, çeşitli el sanatları, kumaş, halı, mobilya, çini, yerli silah, bina ve gemi maketleri gibi geniş bir yelpazede ürün temsil etmişti. Fuar için yapılan birçok etkinlik ve faaliyetin yanı sıra, fuar boyunca bir yayın da çıkarılmıştır.

Amerika’daki İlk Türk Gazetesi “Musavver Şikago Sergisi”

ABD’deki ilk Türk süreli yayını olarak nitelendirilen Musavver Şikago Sergisi isimli resimli mecmua, fuarda görevli Osmanlı heyetinden Süleyman Bustânî Bey tarafından neşredilmişti. Süleyman el-Bustânî, mecmuanın imtiyaz sahipliğini üstlenirken, muharrirliğini de Ubeydullah Efendi yapmıştı. 6 aylık fuar müddetince toplamda 6 sayı çıkan mecmuanın ilk nüshası, 1 Haziran 1893 tarihinde yayınlanmıştı. İkinci sayı, temmuz; üçüncü sayı, Ağustos 1893’te ve son 3 sayı (4. 5. 6. sayı) birlikte Ekim 1893’te neşrolunmuştur.

Birbirini takip eden sayfa numaraları ile yayınlanan gazete, toplamda 56 sayfadan müteşekkildir. Gazetenin bedeli ise 6 sayı için abonelik bedeli 1,5 mecidiye veya Amerikan parası ile 50 cent olarak belirlenmiştir. Müstakil sayılar içinse fiyat, 1 Osmanlı lirası yahut 25 centtir.

Süleyman Bustânî Bey, birinci sayının ilk sayfasındaki “Hüsn-i İbtida” bölümünde devrin padişahı Sultan İkinci Abdühamid Han’a methiyeler dizdikten sonra, Osmanlı’nın sair ülkelerle sadece siyasî anlamda değil, sanayi, eğitim, ticaret alanlarında da dostane münasebetlerinin geliştiğini söyler. Yazara göre, Şikago Sergisi’ne iştirak de bu durumun göstergesidir. El–Bustânî, gazetenin çıkış gayesini, padişahın izni ile sergide önemli bir yer edinen Osmanlı bölümü hakkında malumat vermek ve onun istifadesini arttırmak olarak aktarır.

Yazının tamamını Yedikıta Dergisi 181. sayısından (Eylül 2023) okuyabilirsiniz.